تفسیر موضوعی قرآن کریم / آیه 77 سوره یس

 

أَوَلَمْ یَرَ الْإِنْسَانُ أَنَّا خَلَقْنَاهُ مِنْ نُطْفَةٍ فَإِذَا هُوَ خَصِیمٌ مُبِینٌ ﴿۷۷﴾

تعقل:

این زمان که آدمی دشمنی آشکار است نمیداند که او را از آب بی ارزشی آفریدیم؟ (۷۷)

تفکر:

چرا با سوال این آیه را آغاز نموده است درحالی که میتوان بجای آن گفت: الانسان لا یدری ان نخلقه من نطفَة ... ؟

چرا بجای کلمه یری از یعلم و یعرف یا یدری ،یفهم و ... استفاده نکرده است چرا که این کلمات بیشتر معنای دانستن و آگاهی را میدهد و یری به معنی دیدن است؟

علت اینکه کلمه ی نطفة را در اینجا آورده درحالی که میتوانست از کلماتی چون علق و ... استفاده کرد چه حکمتی دارد؟

خصیم با عدو چه تفاوتی دارد که در برخی از آیات به عدو بودن شیطان مثل انه عدَو مبین یاد کرده و انسان را با کلمه ی هو خصیم مبین بیان نموده است؟ آیا این دو واژه معنایی نزدیک به هم دارند؟

و ...

تدبیر:

کلمه « یری» در اینجا به معنی دانستن و دیدن قلبی و با تمام وجود می‌باشد. و در اصل به معنی " آیا انسان تفکر و تعقل  نمی‌کند در اینکه ... " میباشد. از این رو نمی‌توان بطور مستقیم گفت که او لم یعلم یا اولم یعرف و ... چرا که معنی و مفهوم آیه را با درک ذهنی نیاورده است بلکه آن را با یقین قلبی ( شعور وجودی) بیان نموده تا انسان را بیشتر به تفکر و تعقل وارد سازد. از سوی دیگر اعراب فعل یری را برای عینیت بخشیدن به چیزی یا مثال قابل درک استفاده می‌کنند تا تفکر کثرت یابد و فهم آسان گردد . دلیل مطرح کردن پرسش تاکید بیشتر است بر اینکه تفکر امری مهم تلقی گردد و انسان شاکر نعمات الهی باشد و نه منکر آن.

لفظ انسان به بشری دلالت دارد که محسنات را با تمامی ویِژگی های آن به مرحله عمل و انجام برساند و بطور نیک رفتار نماید و خلق و خوی خود را حسن گرداند و اعمال نیک و درست از وی سر زند بنابرین این آیه به کل ناس دلالت ندارد چرا که بشر شامل کل ناس و انسان مشمول افراد نیک سرشت است. بنابرین آیه بیشتر بر انسان هایی پاک دل و دارای حسن خلقی اشاره دارد و آنها را به تفکر فرا می‌خواند.

کلمه‌ی نطفه از نظر جنین شناسانان و علم پزشکی اولین مرحله‌ی پیدایش و تکامل جنین است و به معنای آبی اندک یا  بخشی از آب منی است که آیه 37 قیامت بدان اشاره دارد. علق یا علقه مرحله‌ی بعدی در تکامل انسان می‌باشد و این مراحل بطور کامل در قرآن کریم ذکر شده است. این به آن معنی نیست که قرآن تناقض گویی دارد و یک بار با عنوان ما انسان را از خونی بسته یکبار آبی پست یک بار از گل و یکبار خاک و یکبار آب و گل ساختیم هر کدام به مرحله از تکامل انسان دلالت دارد.

 کلمه‌ی خصیم به معنای دشمن همیشگی (صفت مشبه از خصومت است که آن هم به معنی جدال است ) و یا به معنی دشمنی که بر خصومت و جدال اصرار می‌ورزد است. معنای کلمه‌ی عدو: فردی که عدو نامیده می‌شود آن چه را که بیش از همه مورد دشمنی قرار می‌دهد دین(خدا، رسولان الهی و مومنین) است و فرعون، یهود، منافقین، شیطان و ... نمونه هایی از این دشمنی است که از درون و بیرون جامعه‌ی دینی را تهدید می‌کنند. از سوی دیگر عداوت و عدو بودن به معنی دشمنی و ظلم بردیگران است و فرد عدو آشکارا دشمنی خود را ابراز می‌دارد و از دشمنی خویش دریغ نمی‌کند همانگونه که شیطان، یهود، نصاری و ... به صراحت در قرآن کریم دشمنی آشکار بیان گشته‌اند و آنها دشمنی خویش را تا آنگاه ادامه خواهند داد تا  که انسان ها و مسلمین را تسلیم نمایند و در این امر هیچ کوتاهی نمی‌کنند همانگونه که در سوره بقره آیه 120 به آن اشاره شده است. با وجود اینکه کلمه خصیم یک صفت ثابت و همیشگی برای انسان است اما دشمنی آن‌ها همیشه برقرار نیست منظور آیه این است که تمام انسان‌ها میتوانند دشمنی و خصومت ورزند چراکه آنها خصلتی بنام خصیبم بودن دارند و این دشمنی ظاهری است برخلاف عدو بودن که کینه توزی و عداوت و ستیزه که در باطن و وجود آنها نهفته است و هیچ ابایی از دشمنی خویش ندارند. از روی دیگر میتوان گفت که انسان خصیم دشمنی با پروردگارش را دارد نه نسبت به هم نوع و لازم به ذکر است که عداوت علاوه بر دشمنی با پروردگار و آفریننده انسان دشمنی با دیگر هم نوعان را نیز شامل می‌شود؛ خصیم بودن از ابتدای تکامل انسان یکی از صفات اوست اما عداوة و دشمنی خویی است که بعدها گرفتار آن می‌شود و آن را در خود پرورش می‌دهد .

 

نام و نام خانوادگی: شاهین فعال

تفسیر موضوعی قرآن کریم